رشد اجتماعی در کودکان چیست؟
رشد اجتماعی در کودکان به مجموعه‌ای از مهارت‌ها و توانایی‌ها اشاره دارد که کودکان را قادر می‌سازد تا با دیگران ارتباط برقرار کرده و احساسات خود را بیان کنند تا روابط اجتماعی سالمی برقرار کنند. این نوع رشد اجتماعی شامل یادگیری نحوه رفتار در محیط‌های اجتماعی، کنترل و تنظیم احساسات و حل وفقه تعارضات می‌باشد.
در این دوران، کودکان از طریق تعامل با مراقبین، خانواده، همسالان و سایر بزرگسالان مهارت‌های اجتماعی خود را پرورش می‌دهند. این تعاملات نقش اساسی در شکل‌دهی به شخصیت کودکان و تحکیم ویژگی‌های سازگار اجتماعی آنها دارد. این فرایند کمک می‌کند که کودکان مهارت‌های لازم برای برقراری ارتباطات سالم، مدیریت احساسات و رفع تضادات اجتماعی را یاد بگیرند.
اهمیت توسعه اجتماعی
توسعه اجتماعی یک عنصر اساسی در زندگی انسان‌ها است. در جوامع انسانی، رشد رفتار اجتماعی ارتباطات مثبت را تسهیل می‌دهد و از تأثیر مثبتی بر دیگران برخوردار است.
توانایی اجتماعی به طور فراوان با رشد کودک، پیشرفت تحصیلی و مهارت‌های یادگیری آنها مرتبط است. توانایی کودک در ارتباط و هم‌زیستی با دیگر کودکان، یکی از بهترین شاخص‌های پیش‌بینی کننده برای سازگاری و رفاه عمومی آنها در بزرگسالی است. عملکرد نامناسب اجتماعی در دوران کودکی به شدت با پیامدهای منفی بزرگسالان، از جمله بیکاری، مشکلات رفتاری، فعالیت‌های جنایی، مصرف مواد و سلامت روانی مرتبط است.
از این رو، توانایی سازگاری اجتماعی نه تنها بر زندگی خود کودکان بلکه بر زندگی خانواده و جامعه به طور کلی تأثیرگذار است.
توسعه اجتماعی چگونه آغاز می شود
نوزادان به تنهایی و با احساسات خود به دنیا می‌آیند. فرآیند رشد اجتماعی در دوران کودکی آغاز می‌شود که نوزادان آغاز به ارتباط برقرار کردن با دنیای اطراف خود و افراد می‌کنند. با مشاهده اعمال و واکنش‌های خود در ارتباط با دیگران، نوزادان یاد می‌گیرند که چگونه با آنها ارتباط برقرار کنند.
پیشرفت زمانی کودکان به فراگیری مهارت‌هایی می‌پردازند که امکان درک افکار، اعمال، احساسات و انگیزه‌های دیگران را فراهم می‌کند. بنابراین، تعامل اجتماعی در هسته مهارت‌های آگاهی اجتماعی جای می‌گیرد. در این مرحله، کودکان یاد می‌گیرند که از طریق تعاملات بین فردی، چگونه در جوامع مختلف اجتماعی واقعی به خوبی وارد شوند و از رفتارهای دیگران استنباط کنند.
عوامل رشد اجتماعی
فاکتورهای مختلفی وجود دارند که می‌توانند بر رشد کودک در تعاملات اجتماعی تأثیر بگذارند. این عوامل عبارتند از:
- 1. ویژگی‌های شخصیتی و رفتاری کودک: شامل خلق و خوی فردی، سطح اعتماد به نفس و نوع رفتارها و واکنش‌های فرد در معرض ارتباطات اجتماعی.
- 2. سبک فرزندپروری: رویکردها و رفتارهای والدین در تربیت کودکان که تأثیر بسزایی بر رشد اجتماعی آنها دارد.
- 3. محیط خانواده: فرهنگ و ارتباطات خانوادگی که می‌تواند نقشی مهم در شکل‌گیری توانایی‌های اجتماعی کودکان ایفا کند.
- 4. محیط‌های اجتماعی و کیفیت دوستی: فضاهای مختلف خارج از خانه که کودکان در آنها تعامل دارند و نقش ارتباطات دوستانه بر رشد اجتماعی آنها.
- 5. راه‌های افزایش رشد اجتماعی: استفاده از روش‌ها و برنامه‌های آموزشی مناسب برای تقویت مهارت‌های اجتماعی کودکان و تقویت تعاملات مثبت آنها با محیط اطراف.
به گفته روانپزشک هری استک سالیوان و روانشناس ژان پیاژه، دو نوع جامعه پذیری بر رشد کودک در استراتژی اجتماعی تأثیر می گذارد.
نوع اول از اجتماعی شدن، شامل اطاعات و راهنمایی‌هایی است که به کودکان توسط بزرگسالان یا همسالان موقعیت بالاتر داده می‌شود و با هنجارهای اجتماعی آشنا می‌کند و چگونگی انطباق با آنها را به آنان آموزش می‌دهد. در این نوع اجتماعی شدن، کودکان به سمت این قوانین حرکت می‌کنند و برای ادغام اجتماعی آنها را پذیرفته و اجرا می‌کنند. این فرآیند برای کودکان جوانتر بسیار مفید است تا اصول و نظریه‌های بزرگسالان را برای عمل و اندیشه به شیوه‌های قابل قبول اجتماعی دنبال کنند. هرچه بیشتر بر اساس انتظارات اجتماعی بزرگسالان عمل کنند، می‌توانند در گروه همسالان به کارهای بیشتری بپردازند و هویت گروه را بپذیرند. با این حال، تعاملات منفعل می‌تواند در درک متقابل محدودیت‌هایی ایجاد کند.
در نوع دوم از اجتماعی شدن، مشارکت فعال و بازی همکارانه انجام می‌شود که معمولاً با همسالان دیگر صورت می‌گیرد. در این حالت، کودکان و همسالانشان هر دو می‌توانند نظرات و تفکرات خود را بیان کنند و به یکدیگر گوش کرده و درک متقابل داشته باشند. در این فرآیند، هر دو طرف به دنبال تعامل متقابل هستند و با همکاری یکدیگر به توافق می‌رسند. در این نوع از اجتماعی شدن، کودکان سعی می‌کنند نقش‌های مختلف اجتماعی را بپذیرند و به آزمایش و اتخاذ دیدگاه مختلف می‌پردازند. این فرآیند بیشتر در کودکان بزرگتر با توانایی‌های شناختی پیشرفته‌تر رخ می‌دهد. این نوع از تعامل با همسالان، کودکان را برای آزمایش و تعریف رفتارهای اجتماعی آماده می‌کند.
چگونه والدین می توانند تعاملات اجتماعی را تسهیل کنند
همچنین بخوانید:
راه های مختلفی وجود دارد که والدین می توانند رشد اجتماعی کودک را تسهیل کنند.
تجربیات مثبت در خانه
تجربیات اولیه در دوران کودکی با والدین و همچنین تجربیات فعلی در روابط سالم برای رشد کودک بسیار اهمیت دارند. فرزندپروری به طور حساسانه و روابط خانوادگی مثبت عوامل محافظتی هستند که تأثیر چشمگیری بر رشد اجتماعی سالم کودکان دارند.
تجربیات مثبت روزانه، کودکان را تحت تأثیر قرار می‌دهند و باعث می‌شوند که یک ارتباط امن را تجربه کنند. این تجربیات نقش مهمی در شکل‌دهی به یک الگوی مثبت از دیگران برای آنها دارند. این الگوها به کودکان کمک می‌کنند تا با اطمینان و اعتماد به نفس در مواقع اجتماعی مختلف رفتار کنند. این تجربیات در کودکان احساس دلبستگی و ایمنی را ایجاد می‌کنند و به آنها کمک می‌کنند تا با اطمینان و موفقیت در تعاملات اجتماعی و روابط بین فردی شرکت کنند.
همچین بخوانید:اهمیت بازی در دوران کودکی + 9 مزیت بازی برای کودکان
آموزش قوانین اجتماعی
شروع به آموزش استانداردها و قوانین اجتماعی در سال‌های اولیه زندگی، بسیار مهم است. برای کودکان، ارائه قوانین و انتظارات مشخص در مورد رفتار، یک راه کار مؤثر برای یادگیری و تعامل اجتماعی بهتر است.
این اقدامات می‌توانند عبارتند از توضیح دادن دلایل و انگیزه‌های پشت قوانین و نشان دادن اینکه چطور رفتارهای خوب توجه و احترام دیگران را جلب می‌کند. این همچنین می‌تواند شامل توضیح این باشد که چگونه رفتارات مختلف می‌توانند بر دیگران تأثیر گذارند و همچنین اینکه چگونه رفتارهای دیگران می‌تواند بر آنها تأثیر بگذارد.
برای تقویت رفتارهای مطلوب، می‌توانید تحسین و تقدیر کودکان را برای رفتارهای مثبت و مورد تأیید انجام داده و آنها را تشویق کنید. وقتی با رفتار مشکلی روبه‌رو شدید، می‌توانید به دلیل آرامی و صبورانه به آن اشاره کنید و نشان دهید که چگونه بهترین راه برای رفع این مشکل چیست. همچنین، با ارائه گام‌های کمکی و تمرینی، می‌توانید کودکان را یاری کنید تا به تدریج رفتارهای مورد نظر را تمرین کنند و درک بهتری از آن داشته باشند.
همچین بخوانید: آموزش خودکنترلی به کودک
به ارتباطات غیرکلامی توجه کنید
علاوه بر آموزش واضح رفتارهای اجتماعی، به کودکان خردسال آموزش دهید که لحن صدا، حجم صدا، حرکات، حالات چهره و ارتباط چشمی آنها می‌تواند بر نتایج اجتماعی آنها تأثیرگذار باشد. ارتباطات غیرکلامی دارای اهمیت بسیاری هستند و نباید آنها را نادیده گرفت.
کمبود در درک حالات صورت و لحن صدا باعث کاهش رفاه در روابط و افزایش احساسات افسردگی در بزرگسالان می‌شود. آموزش به کودکان در مورد اهمیت این عوامل غیرکلامی و ارتباط بین بیان نیازها و احساسات غیرکلامی می‌تواند به آنها کمک کند تا درک بهتری از این موارد پیدا کنند. این نوع آموزش می‌تواند به کودکان کمک کند تا راه بیان درست احساسات و نیازهایشان را بفهمند و به طور کلی، به بهبود کارایی اجتماعی و روابط مختلف در طول زندگی خود برسند.
الگوی رفتار اجتماعی در فعالیت های روزانه
کودکان از طریق مشاهده و تقلید از رفتار افراد اطراف خود بهترین شیوه‌های یادگیری رفتارهای اجتماعی را پیدا می‌کنند. در این فرآیند، آنها با درک دقیقی از شکل‌گیری رفتارهای اجتماعی آشنا می‌شوند و قادرند از این دانش برای هدایت اعمال و مهارت‌های اجتماعی خود استفاده کنند. مطالعات نشان داده است که نشان دادن الگوهای رفتاری مطلوب توسط بزرگسالان به ترویج رفتارهای مثبت در کودکان کمک زیادی می‌کند.
به عنوان مثال، فرزندان والدینی که با مؤدب بودن و استفاده بیشتر از عباراتی مانند “متشکرم” شهود می‌کنند، احتمالاً این نوع بیان‌ها را در ارتباطات خود با دوستانشان نیز به کار می‌برند. این الگوی رفتاری که از سوی والدین نشان داده می‌شود، تأثیر مستقیمی بر رفتارهای اجتماعی کودکان دارد و می‌تواند به تقویت این نوع رفتارها در آنها کمک کند.
بگذار بازی کنند
با فراهم کردن فرصت‌های فراوان برای بازی با کودکان دیگر ، به‌ویژه در بازی‌های وانمودی یا بازی‌های اجتماعی در گروه‌های کوچک، فرزندتان را تشویق کنید که دوست پیدا کند .کودکان مهارت های زبانی را توسعه می دهند، قوانین اجتماعی را می آموزند و از طریق تعامل متقابل و متقابل با همسالان، روابط عاطفی ایجاد می کنند. روابط اجتماعی باعث رشد مفاهیم اجتماعی مانند همکاری، احترام متقابل و حساسیت بین فردی می شود.
آنها را در حل مسئله راهنمایی کنید
توسعه مهارت‌های شناختی و حل مسائل برای حل تعارضات اجتماعی و جلب پذیرش همسالان بسیار حیاتی است. برای دستیابی به موفقیت، کودک باید از حساسیت بین فردی برخوردار باشد، نیازهای دیگران را مدنظر داشته باشد و به جای تمرکز صرفاً بر اهداف خود، به اهداف جمعی فکر کند. زمانی که فرزندتان درگیری با همسالانش دارد، شما می‌توانید نه به صورت دخالت‌گر و راه حل‌گر، بلکه به عنوان راهنما، آنها را به جهت حل مشکل خودشان راهنمایی کنید. نشان دهید که چگونه امور را از منظر دیگری مشاهده کنند و نقاط مشترک را بیابند. این فرصت‌ها فرصت‌های عالی برای تمرین دادن به آنها برای مواجهه با وضعیت‌های چالشی به کمک شما هستند.
ارتباط را تمرین کنید
مهارت های ارتباطی قوی در توسعه شایستگی اجتماعی حیاتی است . تمرین پاسخ های اجتماعی تحت هدایت شما به رشد زبانی کودکان نیز کمک می کند.
به آنها کمک کنید دوستان خوبی پیدا کنند
کیفیت روابط دوستانه کودکان می‌تواند تأثیر بسزایی در موفقیت آنها در دنیای اجتماعی داشته باشد. نظر دوستان به طور فزاینده‌ای بر رشد فرزند شما اثرگذار می‌شود. ویژگی‌های یک دوستی با کیفیت بالا شامل رفتار اجتماعی و صمیمیت، همچنین کاهش تعارض، رقابت، رفتار ضد اجتماعی، فشار همسالان و سایر ویژگی‌های منفی است. دوستی‌های کم کیفیت می‌تواند به طور مستقیم به عزت نفس کودک، سازگاری اجتماعی و روابط نزدیک آینده با دیگران آسیب برساند.
به آنها کمک کنید تا عملکرد عاطفی قوی داشته باشند
مهارت‌های عاطفی کودکان به شدت با رفتار اجتماعی آنها مرتبط است. رفتار اجتماعی در هنگام پریشانی مستلزم واکنش هیجانی کم و تنظیم خوب هیجان است. ارائه مراقبت‌های حساس و حمایت عاطفی اهمیت دارد.
به عنوان مثال، کج خلقی در کودکان خردسال در طول سال‌های پیش دبستانی رایج است. در طول عصبانیت، به جای اینکه به هر قیمتی عصبانیت را متوقف کنید، بر آموزش مهارت‌های جدید برای مدیریت احساسات به آنها تمرکز کنید. تنظیم احساسات والدین حتی زمانی که کودک نمی تواند احساسات آنها را تنظیم کند نیز راه خوبی برای ارائه یک الگوی خوب است.
شاید برای شما هم مفید باشد
