هوش فضایی، هوش بصری-فضایی یا IQ فضایی در بسیاری از زمینه های دانشگاهی و حرفه ای بسیار مهم است. با وجود اهمیت، به ندرت در برنامه درسی مهدکودک یا ابتدایی گنجانده می شود1. خوشبختانه ما می توانیم با انجام فعالیت های ساده و سرگرم کننده خارج از سیستم آموزشی به فرزندانمان کمک کنیم تا مهارت های بصری- فضایی خود را بهبود بخشند.
هوش فضایی چیست؟
هوش فضایی که به عنوان هوش فضایی بصری یا استدلال فضایی نیز شناخته می شود، ظرفیت تصور یا تجسم در ذهن خود موقعیت اشیا، شکل آنها، روابط فضایی آنها با یکدیگر و حرکتی است که آنها برای ایجاد روابط فضایی جدید انجام می دهند. این توانایی انجام تجسم فضایی و استدلال فضایی در سر است.
هوش فضایی یکی از 9 هوش در نظریه هوش های چندگانه است که توسط روانشناس هاوارد گاردنر پیشنهاد شده است. گاردنر در نظریه هوش خود تعریف محدود هوش عمومی را با پیشنهاد 7 و اکنون 9 نوع هوش به چالش کشید:
انواع هوش :
- فضایی
- زبانی
- منطقی-ریاضی
- موسیقی
- جنبشی
- بین فردی
- طبیعت گرایانه
- هیجانی
هوش فضایی شامل درک و به خاطر سپردن مکان های نسبی اشیا در ذهن است. اشیاء دو بعدی یا سه بعدی را می توان از طریق حرکت ذهنی، چرخش یا دگرگونی دستکاری کرد.
اهمیت هوش فضایی و نمونه های بیشتر
ما از هوش فضایی برای ایجاد آگاهی فضایی مکررا در عملکرد روزانه استفاده می کنیم.
در اینجا چند نمونه از مهارت های بصری- فضایی در زندگی روزمره ما آورده شده است:
- یک کودک قبل از اینکه برای گرفتن اسباب بازی وارد اتاق شود، تصور می کند که در اتاق خوابش کجاست.
- وقتی چمدان‌هایمان را بسته‌بندی می‌کنیم، تجسم می‌کنیم که چگونه اقلام مختلف می‌توانند به طور فشرده در کنار هم قرار بگیرند.
- برای مونتاژ مبلمان، باید نمودارهای دو بعدی در دستورالعمل را با قطعات مبلمان سه بعدی مطابقت دهیم.
هوش فضایی و ریاضی
همچنین بخوانید:
استعداد فضایی بالا به ویژه برای یادگیری ریاضی مهم است. مطالعات نشان داده اند که توانایی های فضایی قوی با موفقیت بهتر در ریاضیات مرتبط است.
مثال هایی از مهارت های فضایی در ریاضیات:
- یک دانش آموز یک شی هندسی ذهنی ایجاد می کند که می تواند اندازه گیری، حرکت و تبدیل شود تا محاسبات هندسی و استدلال الگوی فضایی را تسهیل کند.
- یک ریاضیدان از استدلال فضایی بصری برای تقویت مقایسه کمیت، محاسبات و حس اعداد استفاده می کند.
مهارت های فضایی بصری و STEM
مهارت‌های فضایی بصری در بسیاری از زمینه‌های علمی و فنی مانند علوم، علوم کامپیوتر، فناوری، مهندسی و ریاضیات (STEM) حیاتی هستند.
تحقیقات نشان می‌دهد که دانشجویانی که در آزمون‌های استدلال دیداری-فضایی امتیاز بالایی کسب می‌کنند، تمایل دارند در رشته‌های STEM تحصیل کنند و به مشاغل STEM می‌روند.
نمونه هایی از مهارت های فضایی بصری در زمینه های STEM:
یک زمین شناس حرکت صفحات تکتونیکی را به صورت ذهنی دستکاری می کند تا روند شکل گیری زمین را ببیند.
یک جراح مغز و اعصاب نواحی مختلف مغز را برای پیش بینی نتیجه جراحی تجسم می کند.
یک مهندس عمران تصور می کند که چگونه نیروهای مختلف ممکن است بر طراحی یک سیستم تأثیر بگذارند.
معماران و مهندسان از مواد با اشکال و اندازه های مختلف برای ایجاد سازه های پایدار استفاده می کنند.
توانایی فضایی در مناطق مختلف
STEM ها تنها حوزه هایی نیستند که برای برتری به توانایی فضایی بالایی نیاز دارند. سایر زمینه ها یا کارها نیز به توانایی فضایی زیادی نیاز دارند.
نمونه های توانایی فضایی در جامعه:
یک طراح از مفهوم استدلال فضایی بصری برای بهبود تجربه کاربر از محصول خود استفاده می کند.
یک هنرمند هنرهای تجسمی خیره کننده ای خلق می کند.
یک ژیمناستیک از آگاهی فضایی برای انجام یک سری حرکات با بدن انسان استفاده می کند.
ویژگی های هوش فضایی بصری
هوش فضایی بصری انعطاف پذیر است
افراد فرآیند شناختی و سبک های تفکر شناختی ترجیحی متفاوتی دارند.
برخی متفکران کلامی هستند که تمایل طبیعی به تفکر در کلمات دارند. آنها با وظایف کلامی پیچیده از لحاظ معنایی و صوتی راحت تر هستند. کلامی سازها معمولاً توضیحات نوشتاری و گفتاری را به تصاویر و نمودارهای بصری ترجیح می دهند.
برخی دیگر متفکران بصری هستند که با استفاده از بازنمایی های بصری به موضوعات فکر می کنند. دو نوع ویژوالایزر وجود دارد.
- تجسم کننده های فضایی
آنها بر حسب تصاویر شماتیک، روابط فضایی بین اشیاء و دگرگونی های فضایی فکر می کنند. اما تصاویری که آنها تجسم می کنند فاقد جزئیات بصری هستند. - تجسم كنندگان اشياء
آنها به تصاوير رنگارنگ، تصويري و با وضوح بالا از اشياء منفرد فكر مي كنند.
تجسم‌کننده‌های فضایی معمولاً حس فضایی بسیار خوبی نسبت به تجسم‌کننده‌های شی یا کلامی دارند.
بنابراین اگر کودک شما یک یادگیرنده فضایی بصری است، ممکن است در تفکر فضایی یک شروع عالی داشته باشد.
با این حال، هوش فضایی بصری یک توانایی ثابت نیست. اگرچه برخی از افراد در پردازش فضایی بهتر از دیگران هستند، خبر خوب این است که همه می توانند از طریق فعالیت های فضایی بصری بهبود پیدا کنند.
از طریق آموزش و تمرین، می توان مهارت بصری/فضایی را تقویت کرد
تفاوت جنسیتی در افسانه مهارت فضایی
اگرچه باورهای قدیمی وجود دارد که پسران در تفکر فضایی بهتر هستند و بنابراین افراد STEM نسبت به دختران بهتر هستند، مطالعات زیادی در سال های اخیر این افسانه را رد کرده است.
در آمریکا، زنان به طور متوسط در برخی از وظایف فضایی به خوبی مردان عمل نمی کنند – به ویژه چرخش ذهنی با استفاده از حافظه کاری فضایی. این پدیده می تواند ناشی از نحوه تربیت کودکان در این فرهنگ باشد.
در یک مطالعه اخیر در ایتالیا، 152 دانش آموز دبیرستانی سنتی به سه گروه تقسیم شدند و به هر گروه دستورالعمل های متفاوتی در مورد آزمون هوش فضایی داده شد. به شرکت کنندگان در یک گروه گفته شد که زنان در این کار بهتر از مردان عمل کردند، در حالی که به گروه دیگر گفته شد مردان بهتر هستند و به گروه سوم هیچ تفاوت جنسیتی گفته نشد. نتایج نشان داد که زنان گروه اول نمرات مشابهی با مردان داشتند.
مطالعه دیگری در ایتالیا نشان می دهد که اعتقاد به تلاش بر توانایی ذاتی می تواند مهارت های تشخیص فضایی را نیز بهبود بخشد.
محققان همچنین دریافتند که هر چه گروهی از مردان و زنان بیشتر تفکر فضایی را تمرین کنند، شکاف جنسیتی در مهارت‌های فضایی بصری کمتر است.
بنابراین، نگرش و باور فرد به خود و اهمیت تلاش می تواند تفاوت بزرگی در انجام وظایف بصری- فضایی ایجاد کند.
در اینجا مدرک دیگری وجود دارد که نشان می دهد بین شکاف جنسیتی و نحوه تربیت بچه ها ارتباط وجود دارد. در یک جامعه دور افتاده در هند که زنان از حقوق برابر یا بیشتر از مردان برخوردارند، چنین شکاف جنسیتی در هوش فضایی بصری وجود ندارد.
آموزش اولیه برای شروع اولیه
دانشمندان دریافته‌اند که آموزش اولیه نقش بزرگی در آماده‌سازی فرزندانمان برای موفقیت بعدی در یادگیری فضایی دارد زیرا استدلال فضایی در مراحل اولیه رشد کودک شروع می شود .
دانشمندان علوم اعصاب دریافتند که مناطق خاصی در مغز مسئول تفکر در مورد مکان و روابط فضایی در اوایل کودکی ایجاد می شود. در واقع، توانایی های فضایی کودکان پیش دبستانی می تواند عملکرد آینده آنها را در یادگیری ریاضی در دوره راهنمایی و دبیرستان پیش بینی کند.
به عنوان اولین معلمان کودکان، والدین می توانند به کودکان خردسال، حتی کودکان نوپا، اصول تفکر فضایی را آموزش دهند.
هنوز زود نیست که کودک نوپای خود را با روابط فضایی آشنا کنید. مشخص شده است که نوزادان 4 ماهه توانایی های ادراک فضایی مرتبط با چرخش ذهنی را نشان می دهند.
توانایی و دانش فضایی تجمعی و بادوام است. کسانی که بدون توجه به جنسیت در اوایل کودکی بر این مهارت ها مسلط هستند، فرصت بیشتری برای تمرین و بهبود آن خواهند داشت.
چگونه هوش فضایی را بهبود بخشیم
1. از زبان فضایی در تعاملات روزمره استفاده کنید
والدین می توانند با استفاده از اصطلاحات فضایی بیشتر در تعامل روزمره به کودکان کمک کنند هوش فضایی را بهبود بخشند.
زبان فضایی یک ابزار قدرتمند یادگیری فضایی است. استفاده از اصطلاحات فضایی در زندگی روزمره یکی از بهترین فعالیت ها برای بهبود آگاهی فضایی است.
وقتی روابط فضایی نامگذاری شود، نوزادان بهتر یاد می گیرند. کودکان پیش دبستانی که والدین آنها از واژگان فضایی بیشتری استفاده می کنند (مانند مثلث، بزرگ، قد بلند یا خمیده) نسبت به کودکانی که والدین آنها از چنین زبانی استفاده نمی کنند، در آزمون های فضایی بهتر عمل می کنند.
اما فقط برای آموزش اصطلاحات فضایی با فرزندتان صحبت نکنید. از فرزندتان بخواهید که کلمات را برای شما تکرار کند و معنی آنها را توضیح دهد. فرزندتان را نیز تشویق کنید که از این اصطلاحات استفاده کند.
کودکانی که می توانند از اصطلاحات فضایی بیشتری استفاده کنند، در وظایف تشخیص فضایی بهتر عمل می کنند. شما می توانید به آنها کمک کنید تا بین روابط فضایی و اشیاء اطراف خود ارتباط برقرار کنند.
همچنین بخوانید:
“آیا آب نبات داخل لیوان است یا بیرون؟”
“فکر می کنید اسباب بازی زیر کاناپه است یا پشت آن؟”
“من لیلی را آن طرف خیابان می بینم!”
2. حرکات را آموزش دهید و کودکان را تشویق کنید تا از آنها برای توضیح روابط فضایی استفاده کنند
ژست دست ابزاری قدرتمند برای برقراری ارتباط و آموزش است.
کودکان اغلب زمانی که معلمان از حرکات استفاده می کنند بهتر از زمانی که گفتار به تنهایی استفاده می شود، یاد می گیرند.
هنگامی که کودکان برای نشان دادن حرکات اشیاء از ژست استفاده می کنند، هوش بصری فضایی آنها نیز بهبود می یابد. این بهبود در کودکانی نیز مشاهده می‌شود که خود به خود ژست نمی‌دهند، اما پس از درخواست این کار را انجام می‌دهند.
3. به کودکان بیاموزید که چگونه با استفاده از چشم ذهن تجسم کنند
تجسم استفاده از تصاویر بصری برای بازنمایی ذهنی شیئی است که از نظر فیزیکی وجود ندارد. این یک مهارت قدرتمند در یادگیری فضایی و حل مسئله است.
به کودکان خردسال می توان یاد داد که از تجسم برای افزایش توانایی فضایی خود استفاده کنند. به عنوان مثال، کودکان خردسال اغلب «سوگیری گرانشی» دارند. در یک آزمایش، وقتی توپی می افتد، کودکان پیش دبستانی تمایل دارند فکر کنند که مستقیماً در زیر ظاهر می شود، حتی اگر توپ از لوله پیچ خورده به پایین بیفتد. اما وقتی به آنها آموزش داده می شود که مسیر توپ را قبل از پاسخ دادن تجسم کنند، بچه های بیشتری پاسخ درست را دریافت کردند.
4. بازی تطبیق را انجام دهید
بازی تطبیق ساخت و ساز را انجام دهید. با چیدن یک ساختار ساده با استفاده از بلوک های ساختمانی شروع کنید و سپس از بچه ها بخواهید که آن را از نظر شکل و رنگ مطابقت دهند. همچنین می‌توانید از یک کودک بخواهید که ساختار را بسازد و دیگری کپی کند.
با آشنایی بیشتر با ساختمان و اطمینان بیشتر در تطبیق، پیچیدگی سازه ها افزایش می یابد.
5. بلوک ها را بازی کنید و اشیاء را در زمینه داستان سرایی بسازید
بازی با اشیاء ساختمانی مانند لگو و بلوک های چوبی می تواند به طور قابل توجهی توانایی تفکر فضایی کودک را افزایش دهد. (اهمیت بازی در شد کودک).
اما شما نیازی به اسباب‌بازی‌های کاملاً ساخته‌شده ندارید. حتی از چند جعبه غلات یا رول دستمال توالت می توان برای چیدن و ساخت سازه های جالب استفاده کرد.
به آنها مشکلی بدهید تا حل کنند. یک مطالعه نشان می‌دهد که وقتی فعالیت‌های بلوک‌سازی در زمینه قصه‌گویی انجام می‌شود، هوش فضایی کودکان بیشتر بهبود می‌یابد.
6. تانگرام، غیر اره منبت کاری اره مویی و دیگر پازل های فضایی باز بازی کنید
Tangram یک پازل چینی باستانی است که از هفت قطعه تشکیل شده است. قطعات را می توان به اشکال مختلف مانند حیوانات، افراد یا اشیاء بازآرایی کرد. این یک ابزار آموزشی است که ثابت شده است توانایی فضایی دانش آموزان را افزایش می دهد.
پازل توسط بسیاری از منابع برای کمک به افزایش هوش فضایی کودکان توصیه شده است. احتمالاً به این دلیل است که یک مطالعه نشان می‌دهد کودکان پیش دبستانی که قبلاً پازل بازی می‌کنند، در یک تکلیف فضایی تغییر ذهنی بهتر از کودکانی که این کار را انجام نمی‌دهند، عمل می‌کنند. همچنین نشان می دهد که هر چه کودک بیشتر بازی کند، عملکرد بهتری دارد.
بدون شک، همبستگی قوی بین حل پازل و هوش فضایی وجود دارد. با این حال، هیچ مطالعه کنترل شده ای برای ایجاد رابطه علی بین آنها یافت نشده است.
مشکل پازل ها این است که بر خلاف تانگرام، تنها یک راه ثابت برای قرار دادن قطعات در کنار هم وجود دارد. یک مطالعه نشان داده است که کودکان پیش دبستانی که با یک پازل تک راه حلی بازی کرده اند نسبت به کودکانی که با یک مجموعه ساختمانی چند راه حلی بازی کرده اند، در حل مسائل بعدی خلاقیت و انعطاف کمتری دارند.
تا زمانی که تحقیقاتی وجود نداشته باشد که ارزش پازل های تک راه حلی را ثابت کند، توصیه می کنم از پازل های استدلال فضایی چند راه حلی، مانند تانگرام، روی پازل های اره منبت کاری اره مویی استفاده کنید تا به کودکان کمک کند مهارت های فضایی بصری خود را بهبود بخشند.
7. کودکان را در معرض نقشه خوانی قرار دهید
نقشه خوانی می تواند به کودکان کمک کند مفاهیم انتزاعی از فضا و توانایی تفکر سیستماتیک در مورد روابط فضایی را که در غیر این صورت مستقیماً در دنیای فیزیکی تجربه نمی شوند، به دست آورند.
نقشه ها اطلاعات مکانی را ارائه می دهند که با تجربه مستقیم در مسیریابی در جهان متفاوت است. کودکان می توانند یاد بگیرند که از طریق نقشه خوانی به روابط فضایی چندگانه در مقیاس بزرگ بین مکان های مختلف فکر کنند.
8. کتاب های غنی از فضا بخوانید
کتاب هایی مانند زوم و بزرگنمایی مجدد کتاب های تصویری عالی هستند که می توانند کودکان را به دنیای تجسم و تفکر فضایی بکشانند. افزایش سطح جزئیات به نشان دادن روابط فضایی مختلف بین اشیاء مختلف کمک می کند.
هنگام خواندن این کتاب‌های اساسی با بچه‌ها، والدین می‌توانند هوش فضایی را با توضیح شفاهی و حرکات برای ایجاد تصاویر ذهنی تقویت کنند.
9. بازی های استدلال فضایی مانند تتریس را انجام دهید
نشان داده است که انجام بازی های استدلال فضایی ویدئویی مانند جنون مرمر یا تتریس برای هوش فضایی کودکان مفید است. این بهبود در کودکان کم توان بیشتر مشهود است.
10. به کودک خود کمک کنید عکاسی را کشف کند
برداشت از منظر فضایی بصری توانایی تصور اینکه چیزها از دیدگاه دیگری متفاوت از دیدگاه خود چگونه به نظر می رسند است.
عکس گرفتن از اشیا در زوایای مختلف می تواند توانایی کودکان را برای گرفتن دیدگاه های بصری مختلف و تشخیص تغییرات در مقیاس افزایش دهد.
11. اوریگامی بازی کنید و تا کردن کاغذ را تمرین کنید
تا کردن کاغذ ذهنی از دیرباز برای افزایش توانایی چرخش ذهنی مورد استفاده قرار گرفته است.
اگرچه هیچ تحقیقی برای ارتباط تا کردن کاغذ فیزیکی با هوش فضایی یافت نشد، باور اینکه تمرین فیزیکی تا کردن کاغذ می تواند توانایی ذهنی تا کردن کاغذ را افزایش دهد، دور از ذهن نیست.
12. نواختن موسیقی را یاد بگیرید
چندین مطالعه نشان داده اند که یادگیری ساخت موسیقی می تواند توانایی مکانی-زمانی را افزایش دهد.
استدلال مکانی-زمانی توانایی اندیشیدن به روابط مکانی است که در طول زمان تغییر می کند. این مهارت به شما این امکان را می دهد که چمدان های خود را یکی پس از دیگری به صورت ذهنی بسته بندی کنید تا ببینید که چگونه می توانید بیشترین وسایل را جا دهید.
توجه داشته باشید که این با نظریه بحث‌برانگیز «اثر موتزارت» که ادعا می‌کند گوش دادن به موسیقی می‌تواند مهارت‌های مختلفی از جمله تفکر فضایی را تقویت کند، متفاوت است.
یک بررسی فرا تحلیلی از 553 مطالعه از این نظریه حمایت می کند که آموزش موسیقی، به جای گوش دادن به موسیقی، با هوش فضایی بهتر مرتبط است.
13. کاردستی های سه بعدی درست کنید
برخی از این فعالیت های فضایی را برای کودکان پیش دبستانی امتحان کنید.
شاید برای شما هم مفید باشد
