اعتماد به نفس خوب یکی از مهم‌ترین پایه‌های زندگی است که می‌توانید در دوران کودکی به او شکل دهید. اعتماد به نفس نقش بسیار مهم در سلامت وآسایش کودک و همچنین سلامت اجتماعی، ذهنی، رفتاری و هیجانی او دارد و تاثیر زیادی بر چطور رفتار کردن کودک با شکست‌ها، فشار و چالش‌هایی دارد که پشت سر می‌گذارد که در طول زندگی رو به رویش قرار می‌گیرد.
اعتماد به نفس در در واقع به این معنی است که کودک خودش را چطور می‌بیند و چه فکر و نظری درباره خودش و توانایی‌هایش در انجام دادن کارهای متفاوت دارد. میزان عشق، حمایت، تشویق یا انتقادی که کودک از مهم‌ترین افراد زندگی خود می گیرد مانند والدینش دریافت می‌کند، برچگونگی شکل‌گیری اعتماد به نفس کودک در این دوران اثر می‌گذارد.
اعتماد به نفس خوب برای کودکان و نوجوانان بسیار اهمیت دارد، چرا که به آن ها اجازه می‌دهد تا فعالیت‌های جدید را امتحان کند، خطرپذیر باشند و مشکلات و مسائل را به خوبی حل کنند. چنین خصوصیات رفتاری به شیوه ی خود باعث بهتر شدن یادگیری و رشد کودکان می‌شود و آن ها را برای آینده‌ای روشن و موفقیت‌آمیز آماده می‌کند. ویژگی‌های رفتاری مثبتی که در زیر آماده است عموماً در کودکی که از اعتماد به نفس سالم برخوردار است، دیده می شود:
مستقل بودن و بالغانه عمل کردن
افتخار کردن به کارها و موفقیت‌هایش
پذیرفتن شکست و مسولیت پذیر بودن در مواجه با آن
امتحان کردن فعالیت‌ها و چالش‌های جدید
کمک کردن به دیگران در مواقعی که بتواند
اگر نگران این هستید که اعتماد به نفس پایین کودک شما بر روی زندگی روزمره‌اش، رابطه هایش یا توانایی یادگیری و رشد او تأثیر بگذارد، بهتر است به یک متخصص کودک مراجعه کنید یا می‌توانید هردو با هم به پزشک مراجعه کنید یا اگر کودک شما میلی به این کار نداشت که همراه شما بیاید، به تنهایی با پزشک متخصص مشورت کنید. رفتارها یا خصوصیاتی را که فکر می‌کنید نشانه هایی از اعتماد به نفس پایین است و دلیل هایتان را که احتمال می‌دهید باعث کاهش اعتماد به نفسش شده است، بنویسید تا درباره آن ها با متخصص صحبت کنید.
علت پایین بودن اعتماد به نفس در کودکان
کودکان عموما اعتماد به نفس بالایی دارند، اما مشکل پایین بودن اعتماد به نفس با وارد شدن به دهه دوم زندگی پررنگ‌تر می‌شود و دلیل های زیادی وجود دارد و به یکدیگر ربط دارند و باعث کم شدن اعتماد به نفس در دوران قبل از نوجوانی می شود.
احساس ناشایست بودن
بعضی کودکان متوجه می‌شوند که تلاش‌هایشان به اندازه هم‌سن و سال‌هایشان خوب نیست و در نتیجه احساس ناکافی بودن و حقیر بودن به آن ها دست می‌دهد. البته احساس ناشایستگی الزاما باعث کم شدن اعتماد به نفس نمی‌شود. اگر عمل کرد ضعیف کودک در حوزه‌ای که برایش مهم نیست، برای مثال ورزش اتفاق بیوفتد، بعید است که مشکلی در اعتماد به نفس او درست شود. اما اگر کودک در حوزه‌ای که برایش مهم است، مثلاً تحصیل ضعیف عمل کند، احتمال این که اعتماد به نفسش کم شود زیاد است.
زیاد شدن فشار عملکردی
فشار عملکردی بعد از ده سالگی زیاد می شود. والدین و معلمان در دوره کودکی اولیه و میانی معمولاً از تمام تلاش‌های کودک، بزرگ یا کوچک، عالی یا ضعیف تعریف می‌کنند و آن ها را تشویق می کنند. اما وقتی کودک به دوران نوجوانی نزدیک می‌شود، انتظارات والدین و افراد بزرگ ازکودکان بیشتر می شود؛ تلاش کردن همچنان مهم است، اما عمل کرد و رسیدن به نتیجه اهمیت بیشتری پیدا می کند. در نتیجه نوجوان ها علاوه بر این که خودشان را با هم سن و سالانشان مقایسه می‌کنند، می‌بینند که بزرگسالان نیز دست به چنین مقایسه‌هایی می‌زنند وآن ها را با دیگران مقایسه می کنند.
درک می کنند که دیگران از ان ها ناراضی هستن
همان طور که انتظاراتی والدین و آمعلمان از رفتار نوجوانان افزایش می‌یابد، آنها کم کم متوجه نارضایتی اطرافیان از خود می‌شوند. تاثیرگذار بودن این احساس نارضایتی درک شده بر اعتماد به نفس کودک بستگی به این نکته دارد که کدام یک از افراد بزرگسال زندگی کودک از تلاش‌هایش رضایت ندارد. اگر فردی که کودک دوست ندارد باشد، برای مثال معلمی که مورد علاقه و احترام کودک نیست، از او ناراضی باشد، بعید است که کودک این انتقادات را مهم در نظر بگیرد و اعتماد به نفسش به احتمال زیاد هم چنان بالا باقی می‌ماند و کم نمی شود. اما اگر کودک معتقد باشد که پدر یا مادر عزیزش یا مربی مورد علاقه اش از او راضی نیست، اعتماد به نفسش کم می شود. با این اوصاف شکی نیست که پدر و مادر نقش بسیارمهمی در حفظ اعتماد به نفس بالا کودکان دارند.
اعتماد به نفس کم چه اثری روی کودک دارد؟
کودکی که اعتماد به نفس کمی دارد، عموما از قرار گرفتن در موقعیت‌هایی که فکر کند ممکن است با خطر شکست خوردن، شرمساری یا اشتباه کردن همراه باشد، دوری می‌کند. این موقعیت‌ها می‌تواند محل تحصیل او، دوست پیدا کردن و امتحان کردن فعالیت‌های جدید باشد، کارهایی که همه شان بخش مهمی از زندگی سالم نوجوانان حساب می‌شوند.
اگر مشکل پایین بودن اعتماد به نفس شناسایی و درمان نشود، احتمال بروز مشکلات زیر به وجود می‌آید:
- مشکل در داشتن ارتباط یا سخت دوست پیدا کردن برای کودک
- پیدا کردن خلقیات منفی مانند احساس ناراحتی، اضطراب، شرمندگی یا خشم
- نذاشتن انگیزه
- نگران بودن از ظاهر خود
- شروع فعالیت جنسی در سن پایین
- نوشیدن مشروبات الکلی و یا مصرف مواد مخدر برای بهتر کردن حال و روحیاتش
علامت هایی که نشان می دهد اعتماد به نفس کودک پایین است:
احتمال این که کودک با اعتماد به نفس پایین با افکار منفی و مخرب درگیر باشد مانند: ارزشمن بودن خود و ارزشمند بودنش به عنوان یک انسان بشود، بیشتر است. علامت های عمومی کم بودن اعتماد به نفس در کودکان به صورت زیر است:
- دوری کردن از فعالیت‌های جدید و استقبال نکردن از فرصت‌های جدید
- کودک احساس می‌کند که کسی دوستش ندارد و او را نمی‌خواهد.
- سرزنش کردن دیگران برای اشتباه‌های خود
- ناتوان بودن در کنار آمدن با سطحی عادی از ناامیدی
- خودگویی های منفی و مقایسه کردن مداوم خود با دیگران
- ترسیدن از شکست یا شرمساری
- سخت دوست پیدا کردن
- کم بودن انگیزه و علاقه
- قبول نکردن تعریف‌هایی که از او می شود و نشان دادن ترکیبی از اضطراب یا استرس زمانی که از او تعریف می شود.
برای زیاد شدن اعتماد به نفس خوب در کودکتان راه کارهای زیادی وجود دارد، در این میان نباید فراموش کنید که اعتماد به نفس کودکان و نوجوانان به کم کم درست می‌شود و در گذر زمان بارها تغییر می‌کند. بنابراین اگر نشانه‌های اعتماد به نفس را به سرعت در کودک خود مشاهده نکردید، به این معنی نیست که راه را اشتباه می روید.
راه هایی که باعث زیاد شدن اعتماد به نفس در کودکان می شود:
راه های ساده ای و در عین حال تاثیر گذاری وجود دارد که والدین با استفاده کردن از ان ها می‌توانند تغییرات بسیاری در شکل‌گیری احساس اعتماد به نفس سالم در فرزندشان درست کنند.
هر روز به کودکتان نشان بدهید که عاشقش هستید: اگر کودک شما بداند که چقدر دوستش دارید، احساس امنیت و وابستگی در او درست می‌شود؛ این احساسات برای شکل‌گیری تفکر مثبت درباره خودش لازم است. کودک به موازات رشدی که دارد حلقه اجتماعی خود را ازراه پیدا کردن دوستان خوب، احساس تعلق به مسجد و اماکن مذهبی، ارتباط برقرار کردن با هم‌تیمی‌ها و … زیاد می کند. در این بین عشق شما بسیار زیاد تاثیر گذار است و می تواند آینده کودک شما را تحت تاثیر قرار بده در زمان سلام و خداحافظ کودکتان را در آغوش بگیرید یا شب ها پیشش بخوابید با هم وقت بگذرانید کتاب بخوانید و هر روز به هزاران روش مختلف نشان دهید که عاشقش هستید.
- با او بازی و خوش گذارنی کنید: وقتی با کودک خود بازی می‌کنید، در واقع به او ثابت می‌کنید که از وقت گذراندن با او و در کنارش بودن بسیار لذت می‌برید و برای همراهی او ارزش زیادی قائل هستید. تفریح کردن با کودکتان فواید زیادی دارد: به این ترتیب فرزندتان به توانایی‌های که دارد اعتماد پیدا می‌کند و اطمینان پیدا می کند که کودکی هست دوست‌داشتنی و جالب که می‌تواند روابط اجتماعی قوی را درست کند؛ علاوه بر آن مطالعات نشان داده است که بازی کردن کودک با والدین خود ویژگی شاد بودن را در آن تقویت می‌کند و خطر این که به افسردگی و اضطراب دچار شوند کاهش می‌دهد.
- به او مسولیت بدهید: اگر مسئولیت‌های متناسب با سن کودک را به او واگذار کنید، حس تلاش کردن برای رسیدن به هدف و موفقیت را در کودکتان رشد خواهید داد. حتی اگر کودک شما کاری را به بهترین شکل انجام نداد، او را متوجه کنید که برای تلاش‌هایش ارزش قائل هستید، از او به خاطر تلاش هایی که برای انجام دادن کارها می کند تقدیر کنید و کم کم به او دل گرمی بدهید و این طور او کم کم در خیلی از کارهایی که به او واگذار می کنید بهتر می شود.
- اجازه ی مستقل شدن به کودکتان بدهید: دوران دبستان زمانی است که استقلال به سرعت در کودکان رشد می‌کند. خیلی از کودکان تا زمان رسیدن به دوران راهنمایی در شرایطی قرار می‌گیرند که مجبور می‌شوند در خانه تنها بمانند، پیاده به مدرسه بروند و به خواهر و برادر کوچک تر خود کمک کنند. بسیار مهم است که والدین به کودکشان اجازه بدهند که به مرور زمان طعم استقلال بیشتری را حس کند، متوجه شوند که خودشان چگونه باید درباره مشکلاتی که با معلم هایشان دارند حرف بزنند، تکالیف خود را چطور سازمان‌دهی کنند، وسایلشان را مرتب و آماده کنند و کارهای مختلف دیگری را انجام بدهند. روشی که اصطلاحاً “تربیت هلیکوپتری” گفته می‌شود، توانایی‌های کودکان را برای انجام دادن مستقل کارها تضعیف می‌کند و اعتماد به نفسشان را کم می‌کند.
- به کودکتان توهین نکنید : وقتی فرزند شما اشتباهی را مرتکب می‌شود یا کاری انجام می‌دهد که باعث عصبانی شدن شما می‌شود، دقت کنید که باید بین رفتار اشتباهی که انجام داده وخود کودکتان تفاوت قائل شوید. شما هم انسان هستید و وقتی فرزندتان کاری را بر خلاف نظر شما انجام می‌دهد، طبیعی است که آزرده یا حتی عصبانی بشوید. اما باید با کودک خود با احترام صحبت کنید، بر سرش فریاد نکشید، با او با لحنی دوستانه و خوشایند صحبت کنید و هیجان و احساسات را در تربیت کردن فرزندتان دخالت ندهید ـ بهترین کار برای تذکر دادن به او و تربیت کردنش این است که به پی‌آمدهای طبیعی و منطقی رفتار اشتباهش متوسل شوید و به او راجع بهشان گوش زد کنید.
- کمی از تلفنتان فاصله بگیرید: امروزه به لطف تلفن‌های همراهی که امکان پیام فرستادن، به اشتراک گذاشتن مطالب در شبکه‌های اجتماعی و نامه فرستادن در تمام ساعات روز را در اختیار ما گذاشته است، به صورت مداوم با یکدیگر در ارتباطیم. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که امروزه کودکان بیشتری از بی‌توجهی والدینشان به خود ناراحت می‌شوند. حتماً قبول دارید که نادیده گرفته شدن مداوم احساس بسیار ناخوشایندی است؛ بنابراین وقتی با فرزندتان تنها هستید، گوشی تلفن خود را زمین بگذارید و هرگز او را به خاطر دنیای مجازی نادیده نگیرید.
- یادتان باشد که اعتماد به نفس با خودشیفتگی و تکبر متفاوت است: اعتماد به نفس داشتن به این معنا نیست که فکر کنید کل جهان گرد وجود شما می‌چرخد یا این که نیازهای شما مهم‌تر از خواسته‌ها و نیازهای دیگران است. بین اعتماد به نفس سالم و دیگر مهارت‌های مهم و ضروری زندگی مانند همدلی، مهربانی، خوش‌اخلاقی، خیرخواهی و احساس سپاس گزاری تعادل ایجاد کنید. در غیر این صورت به خودشیفتگی یا تکبر تبدیل می شود.
- اجازه دهید کودکتان خودش کارهایش را انجام دهد و آن ها را پرزنت کند: کاردستی‌های بامزه‌ای را با فرزند خود بسازید و آن را در خانه به همه نشان بدهید. وقتی کودک نقاشی‌ای را که در مدرسه کشیده، انشایی را که نوشته یا پروژه‌ای را که در مدرسه انجام داده است به شما نشان می‌دهد، از او بپرسید که چطور آن را کشیده، نوشته یا درست کرده است، می‌خواهد چه معنا و مفهومی را با این کار به دیگران انتقال دهد، دوست دارد دیگران چه نظر یا احساسی درباره کارش داشته باشند و کدام ویژگی اثرش را بیشتر دوست دارد ـ به عبارت دیگر از او بخواهید که مانند یک هنرمند درباره اثر و هنرش صحبت کند.. چنانچه به فرزندتان فرصت بدهید که کارهایش را نشان بدهد تا درباره‌شان حرف بزند، او احساس می‌کند که کارهایش ارزش توجه کردن را دارد و افکار و نظراتش مهم است.
شاید برای شما هم مفید باشد
