اینکه ما بتوانیم علایم اضطراب در کودکان را بشناسیم و بدانیم به شکلی نمود پیدا می کند بسیار مهم است. به طور کلی اضطراب مسئله ای هست که تمام گروه های سنی را تحت تاثیر قرار می دهد و کودکان هم از این قضیه مستثی نیستند. طبق آماری که مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری مطرح کرده است 1/7 درصد کودکان سنین بین 3 تا 17 ساله دچار اضطراب می شوند.
وقتی به عنوان والدین متوجه ترس، استرس یا نگرانی در فرزند خود شدید، باید به این توجه کنید که ممکن است فرزند شما با اختلال اضطراب روبرو شده است یا نه؟ و برای این که به این سوال پاسخ دهید بهترین راه این است که بتوانید علائم و نشانه ی اضطراب را بشناسید این اولین قدم اساسی برای کمک کردن به کودکتان است.
عوامل اضطراب
- فکرهای منفی
فکرهای منفی یکی از عوامل ایجاد اضطراب است، زمانی که کودک دچار اضطراب است سبک شخصیتی که کودک دارد بسیار در نوع و ماندگاری اضطرابش موثر است. در واقع این فکرها و رفتاری که کودک از خودش نشان می دهد طریقه ای است برای اینکه شما متوجه شوید چرا کودک شما دچار اضطراب است.
کودکی که مضطرب باشد در ذهن خود بر هر خطری که در دنیا وجود داشته باشد تمرکز می کند به عنوان مثال والدین من خواهند مرد، دوستانم من را مسخره می کنند و… کودکان فکر می کنند هر اتفاقی که مبهم باشد خطرناک است و تمام مسائا منفی را به خاطرشون می سپارند و خاطرات خوب را اکثرا فراموش می کنند و همین مدل فکرشون باعث نداوم در اضطرابشان می شود چون برای یک کودک با این اختلال دنیا همیشه خطرناک است.
- عوامل استرس زا
هر کدام از ما وقتی یک اتفاق ناگوار برایمان بیوفتاد تا مدت زمانی تحت تاثیر آن فرار می گیریم به عنوان مثال کودکی که گربه به او چنگ بزند تا مدتی ممکن است از گربه بترسد. یا کودکی که پدر و مادرش طلاق گرفته باشند تا مدتی اعتماد ندارد ولی تمام این تجربه های سخت در زندگی کودک به عنوان اضطراب شناخته نمی شوند و باعث بروز اضطراب می شوند و نقش بسیار کلیدی دارند. و زمانی که عوامل مختلف را کنار یکدیگر قرار دهید متوجه وضعیت کودک خود خواهید شد.
- اجتناب
کودکی که دچار این مساله است از همه چیز می ترسد و فرار می کند، در واقع اجتناب کردن بخشی از شخصیت آنها است مانند نیامدن به مهمانی ها، نرفتن به مدرسه یا ممکنه اصلا این فرار کردن بسیار مخفیانه باشد و ما کمتر متوجه شویم مانند امتناع از نوشتن تکالیف مدرسه برای اینکه نکند تکالیف را اشتباه انجام دهد و همین اجتناب ها استارت اضطراب است. فرار کردن فکرهایی مه در چند خطر گذشته توضیح دادیم برای کودک یادآور می شود و اینگونه کودک نمی تواند افکار مثبتی مانند (من می توانم با آن روبرو بشوم یا همه که به من آسیب نمی رسانند)یاد بگیرد.
- ژنتیک
بیشتر اختلالات ریشه ژنتیکی دارند اضطراب هم از این قضیه مستثنی نیست اگر شما به خانواده ی هر فردی که اضطراب دارد نگاه کنید متوجه می شوید که در اطرافش افرادی هستند که دچار این اختلال اند و در بیشتر این مواقع پدر یا مادر یکیشان مضطرب است و این سطح از اضطراب ممکن بینشان کم یا زیاد باشد ولی اگر سطحش بالا باشد کودکشان دچار مشکلات بیشتری است. شخصیت کودک از والدینش به ارث می رسد اگر دقت کنید کودکی که شخصیت مضطرب دارد از دیگران کودکان هیجانی تر است البته گاهی این هیجانی بودن جنبه مثبت هم دارد و اگر بخواهیم از دید منفی به آن نگاه کنیم احتمال اینکه بیشتر راجع به هرچی نگران شود بالا می رود. بیشتر فکر می کنند و خلقشان پایین می آید. شخصیتی که کودک به ارث می برد به هیچ عنوان قابل تغییر نیست ولی به عنوان والد می توانید تلاش کنید تا کودکتان بتواند جنبه های منفی زندگی اش را کنترل کند و به او یاد دهید.
همچنین بخوانید:
اثرگذاری پدر و مادران در اضطراب فرزندانشان
همانطور که ژنتیک می تواند نقش بسزایی بروی اضطراب کودک داشته باشد، فرزندپروری هم یکی دیگر از عوامل مهم در ایجاد این اختلال است. شیوه ای با کودک رفتار می شود می تواند شدت اضطراب تاثیر داشته باشد.
- برخورد والدین نسبت به رفتار کودکان
رفتاری که شما به عنوان والدین از خود نشان می دهید در برابر ترس های کودکتان در تثبیت اضطراب فرزندتان تاثیر گذار است. بعضی از پدران و مادران با شیوه ی حمایت بیش از اندازه از فرزند خود به او پاسخ داده درست است که این رفتار کاملا قابل درک است و چون فرزندشان را دوست دارند این طور رفتار می کنند.
در واقع گاهی این حمایت بیش از اندازه موجب فرار بیشتر کودک می شود و اگر والد حمایتگر خودش مضطرب باشد این حمایت شدیدتر هم هستش و اگر این حمایت بیشتر بشود دیگر کودک خود را مجبور نمی کند که با ترس هایش مقابله کند. و به این نتیجه می رسد که دنیا واقعا خطرناکه و من نمی توانم از پس مشکلاتم بربیایم.
نشانه های اضطراب در کودکان چیست؟
- ترس نگرانی های بیش از حد که اصولا مربوط می شود به خانواده، دوستانشان یا مدرسه…
- احساسی نگرانی که قبل از اینکه یک مسئله ای اتفاق بیوفتد.
- داشتن اعتماد به نفس و عزت نفس پایین در کودکان
- اضطراب در کودکان عمدتا با دل درد، سردرد، درد در عضلات وتنش همراه است
- خستگی و بی قرار بودن
- اشتهاشون تغییر می کند
- تمرکزشان کم می شود
- تحریک پذیر و نداشتن آرامش
- مشکلات در خوابیدن و دیدن کابوس
- ترسیدن از انجام کار اشتباه یا خجالت کشیدن
1-نوع اول- اضطراب عمومی:
این نوع اختلال در سال های مدرسه، نوجوانی و بزرگسالی رایج است. به غیر از علائمی که گفته شده در قسمت بالا این نوع اضطراب علائمی دارد مانند:
- نگرانی بیش از اندازه روی فعالیت های روزانه مانند انجام تکالیف و غیره…
- نگرانی هایی که غیرواقعی هستن که اغلب روی یک موضوع خاص یا موقعیت خاصی تمرکز می کنند.
- نگران بودن بیش از اندازه راجع به آینده
- ناتوانی در کم کردن نگرانی
- نیازداشتن به اینکه فردی مداوم بهشان اطمینان دهد
- نگرانی غیرواقعی راجع به برآورده کردن نیازهای خانواده، دوستان، مدرسه و غیره…
2-نوع دوم-اضطراب جدایی
این نوع اضطراب بیشتر برای دوران پیش دبستانی و مدرسه است. در این دوران کودکان زمانی که می خواهند از پیش مادر یا مکان امن خودشان خارج شوند دچار اضطراب می شوند. گاهی این اضطراب نتیجه ی وابستگی بیش از اندازه به مادر باشد.
اضطراب جدایی مانند دیگر اضطراب ها نشانه های مخصوص به خود را دارد:
- نگران بودن بیش از اندازه زمانی که می خواهند از والد خود دور بمانند.
- مقاومت در برابر مدرسه رفتن
- نگران بودن یا ترسیدن از خوابیدن در جایی غیر از خانه
- احساس ترس شدید موقعی که بخواهد از والدین خود دور شود.
- بیش از اندازه چسبیدن به والدین
یک نوع نشانه که به آن سکوت انتخابی می گویند، کودک در شرایط خاص تصمیم میگیرد که حرف نزند. برای مثال کودکی که به خوبی در خانه صحبت می کند ولی زمانی که در مدرسه است صحبت نمی کند. این موضوع اغلب قبل از 10 سالگی اتفاق می افتد.
3-ترس های خاص(فوبیا)
ترس های خاصی که کودکان ممکن است از مسائل یا جاهای مختلف داشته باشند به شدت روی سال های تحصیلشان در مدرسه تاثیر داشته باشد. علائمی که وجود دارد در مورد این فوبیای خاص:
نگران بودن و ترسیدن از یک موقعیت خاص مانند، رد شدن از پل عابر پیاده یا دندان پزشکی، ماندن در آسانسور…
یا ترس نگرانی بیش از اندازه راجع به یک وسیله یا یک حیوان خاص مانند، حشرات، سوزن ، حیوانات و غیره…
4-اضطراب اجتماعی
همچنین بخوانید:
خیلی از ما کلمه ی اضطراب اجتماعی را شنیده ایم، این نوع اضطراب در اولین سال های نوجوانی یعنی13 سالگی بروز پیدا میکند. و علائم مخصوص به خودش را دارد؟
- ترس و نگرانی زیاد از حد زمانی که فرد در یک موقعیت اجتماعی قرار می گیرد.
- ترسیدن از اینکه افراد من را چگونه می بینند یا چگونه ارزیابی می کنند.
- تا حد امکان دور شدن از موقعیت هایی که اجتماع است مانند مدرسه، اردو، دورهمی و غیره..
- ارتباطش با همسن و سالانشان بسیار کم هست.
در این نوع اضطراب نوجوان به شدت از موقعیت های اجتماعی دوری می کند و زمانی که در این موقعیت ها قرار بگیرد ممکن است علائم جسمانی مربوط به اضطراب داشته باشد مانند تپش قلب ، تعریق دستان و …
چطور می توانم اضطراب در کودکم را شناسایی کنم؟
ممکن است بعد از خواندن مطالب بالا شما به عنوان والدین شک کنید که کودک یا نوجوان من دچار اختلال اضطرابی است یا نه؟ اگر همچین علائمی را در کودک خود مشاهده کردید باید در اولین قدم با یک پزشک و متخصص کودک مشورت کنید.
پزشک متخصص ابتدا شدت اضطراب کودک شما را بررسی میکند بعد از آن در نظر می گیرد که شما را به یک متخصص و روان شناس کودک برای تشخیص و درمان معرفی کند.
زمانی که یک متخصص درمان حالا اون فرد می تواند روانپزشک یا روان شناس باشد پیدا کردید، کودک تحت نظر او طبق ابزراهای غربالگری و ارزیابی های لازم به صورت خاص برای کودک طبق تشخیص درست یک برنامه ی درمانی مناسب که می تواند شامل روان درمانی، دارو، تغییر سبک زندگی باشد ارائه کنند و به این صورت به رفع اضطراب در کودک کمک می کنند.
کارهایی که ما می توانیم برای کاهش اضطراب درکودکمان انجام دهیم:
یکی از بهترین راه هایی که برای جلوگیری از اضطراب برای کودک انجام می شود راه های کنار امدن با عوامل استرس زاست. در اکثر مدارس یکی از مهارت هایی که باید گذاشته شود تا به کودک آموزش داده شود مهارت مدیریت استرس است.
حالا ما اینجا چندتا از موارد دیگر را هم بیان می کنیم تا به شما کمک شود.
- به کودک خود یوگا یاد دهید.
- یک محیط آرام را پیدا کرده و فضای مناسب برای بازی و نفس کشیدن به کودک خود بدهید.
- تنفس عمیق را آموزش ببینید و به او آموزش دهید.
- وسایل لازم برای نقاشی و کاردستی برایش آماده کنید.
- به کودک خود راجع به فکرهای منفی بگویید تا بتواند آنها را شناسایی کند و در آخر مقابله
- برایشان دفترچه یادداشتی تهیه نموده و بعد یاد دهید احساس خود را بنویسند.
- برایشان داستان هایی تعریف کنید که بتوانند شخصیت های اضطرابی را به خوبی بشناسند.
- و با کودک خود برای انجام فعالیت های بدنی از خانه خارج شوید.
اضطراب چگونه درمان می شود؟
یکی از بهترین خبرها راجع به این موضوع این است که این اختلال قابل درمان است. تحقیقات و شواهد نشان می دهند که برای اضطراب های خفیف تا متوسط متخصصان در ابتدا درمان (سی بی تی)را آزمایش می کنند.
(سی بی تی)یک برگ طلایی برای درمان اضطراب است و طبق پژوهشس که در سال 2018 انجام شده چند مورد در این شیوه ی درمان است که می تواند در مدیریت این علائم بسیار کمک کننده باشد.
- آموزش دادن به کودکان و والدین برای روبرو شدن با اضطراب
- تکنیک های مقابله ای برای مدیریت علامت ها
- به چالش کشیدن تحریفات شناختی درباره ی این اختلال
- مواجه شدن با موقعیت ترسناک
- دادن تمرین هایی برای حل مساله درباره ی شرایط های نگران کننده
- ذهن آگاهی
آموزش ذهن آگاهی به کودک در مدیریت اضطراب بسیار کمک کنند است. همچنین تحقیقات نشان داده کودکان و نوجوانانی که از این تکنیک استفاده کرده اند علائمشان به شدت کاهش پیدا کرده است.
آینده کودکان مبتلا به این اختلال
کودکان بسیار قوی هستند و با کمک و درمان می توانند با راحتی علائمشان را مدیریت و زندگی کامل و بی دغدغه ای داشته باشند. برای بعضی از کودکان ممکن است اضطراب یک بیماری مادام العمر باشد اما برای بعضی های دیگر هم علائم این اختلال موقتی یا در شرایط خاصی باشد. خبر خوب برای شما این است که وضعیت این کودکان بسیار در آینده امیدوار کننده است.
به تمام این اوصاف پزشک فرزند شما باید مطمئن شود که اضطراب کودکتان ناشی از عوارض داروهای مصرفی نباشد، چون بعضی از داروها علائم اضطراب ایجاد می کنند.
در کل اضطراب موضوعی است که همه کودکان آن را تجربه کرده ولی اینکه چندوقت یکبار و با چه شدتی برای کودک شما اتفاق می افتد باید تصمیم بگیرید به یک متخصص مراجعه کنید یا نه.
اگر علامت هایی مثل نگرانی، ترسیدن بیش از حد یا علامت های جسمانی مانند دل درد، سردرد وتپش قلب دیدید ممکن است وقت مناسبی باشد که به یک متخصص مراجعه کنید.
شاید برای شما هم مفید باشد
